سرویس Voice over IP که به اختصار به آن VoIP گفته می‌شود، بدون شک یکی از پرطرفدارترین سرویس‌های تلفن در بین کسب و کارهاست. بسیاری از کسب و کارهای کوچک و متوسط، علاقه شدیدی به این سرویس دارند. از آنجایی که VoIP یک قابلیت نرم‌ افزاری است، در نتیجه به کاربران اجازه می‌دهد تا کارهای فراوانی را از این طریق انجام دهند. بستر VoIP شما را قادر می‌سازد تا علاوه بر تماس تلفنی، سایر روش‌های ارتباطی مانند چت کردن، ویدیو کنفرانس و حتی فکس را هم در اختیار داشته باشید. بسیاری معتقدند که راه اندازی یک شبکه VoIP کار آسانی است. البته این تفکر خیلی هم اشتباه نیست. اما چالش از آن جایی شروع می‌شود که شما شبکه را به صورت واقعی مورد استفاده مداوم قرار بدهید. در این زمان می‌توانید شاهد بروز تک تک مشکلات در شبکه باشید.

برای غلبه بر چالش‌های استفاده از سرویس VoIP باید در خصوص آن‌ها اطلاعات کافی داشته باشید. حل برخی مشکلات سرویس VoIP به راحتی تغییر چند گزینه نرم افزاری نیست و شاید نیاز باشد تغییرات اساسی در ساختار فیزیکی شبکه یا نحوه استفاده از شبکه بیسیم صورت بپذیرد.

در این مقاله، ما از یکی از کارشناسان VoIP به نام Curtis Peterson درخواست کردیم تا تجربیات خود در خصوص چالش‌هایی که در راه اندازی و استفاده از این سرویس وجود دارد را با ما در میان بگذارد. به یاد داشته باشید برخی از اصطلاحاتی که در این مقاله به کار رفته، کاملا تخصصی هستند. به همین دلیل است که بسیاری از شرکت‌های ارائه دهنده سرویس VoIP در زمان راه اندازی اولیه، یک دوره آموزشی کوتاه به خصوص برای کسب و کارهای کوچک برگزار می‌کنند. اگر شما به اندازه کافی تجربه کار با سیستم‌های شبکه‌ای را دارید، انجام این تنظیمات زمان زیادی از شما نخواهد گرفت. اما اگر شما جز آن دسته از افرادی هستید که حتی تفاوت Wi-Fi و Dial-up را نمی‌دانید، بهتر است از کارشناسان این حوزه در زمان مواجه شدن با مشکل استفاده نمایید.

۱- مشخص کردن نوع و تعداد تماس‌ها

قبل از اینکه وارد تنظیمات مربوط به شبکه شویم، باید در خصوص مسائل اولیه صحبت کنیم. شرکتی که قصد استفاده از خدمات VoIP را دارد، باید درک درستی از نوع تماس‌های دریافتی داشته باشد. آیا شما جز آن دسته از شرکت‌هایی هستید که فروش تلفنی بخش مهمی از کسب و کار شما را تشکیل می‌دهد؟ آیا سیستم روابط عمومی و ارتباط با مشتریان در داخل شرکت قرار دارد یا برون سپاری شده است؟ و مهم‌ترین پرسش اینکه علاوه بر تماس تلفنی، شما چه روش‌های ارتباطی دیگری را از سرویس VoIP انتظار دارید؟ پاسخ به این سوالات به شما کمک می‌کند تا بتوانید نیاز خود از به کارگیری سرویس VoIP را شناخته و انتخاب درستی داشته باشید.

اما انتخاب‌های شما تنها به شرکت ارائه دهنده سرویس محدود نمی‌شوند. چرا که باید تصمیم بگیرید از کدام سخت‌ افزارها برای برقراری ارتباط استفاده کنید. به عنوان مثال، اگر شما می‌خواهید که کارمندان تنها از طریق تماس صوتی با یکدیگر در ارتباط باشند، باید شرکت خود را به تلفن‌های VoIP مجهز کنید. اما اگر به دنبال این هستید که کارمندان بتوانند با یکدیگر چت کنند یا امکان برقراری تماس تصویری را داشته باشند بدون شک باید از یک کامپیوتر استفاده کنید. البته امروزه بسیاری از شرکت‌ها برای کاهش هزینه دستگاه‌های VoIP، از سیستم ارتباط بیسیم استفاده می‌کنند. این سرویس به کاربران اجازه می‌دهد تا بتوانند با تلفن هوشمند خودشان در بستر VoIP با یکدیگر ارتباط داشته باشند. پس با انجام تحقیقات در این مورد و پاسخ به پرسش‌های فوق، می‌توانید انتخاب‌های مطمئن‌تری داشته باشید و سرویس مورد نیاز خود را به راحتی خریداری نمایید.

۲- بررسی سیستم کابل کشی

کابل اترنت، یکی از ضروری‌ترین اجزا برای راه‌ اندازی یک شبکه VoIP است. اما به غیر از اندازه این کابل‌ها، نوع کابل‌های اترنت نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. آقای Peterson توصیه می‌کند که بهترین کابل برای راه اندازی یک شبکه خوب، کابل‌های Cat 6 هستند. چرا که این نوع کابل می‌تواند تا سرعت 10GbE تا فرکانس 250MHz را به کاربر ارائه دهند. علاوه بر این، اگر شما قصد دارید تا یک سرویس بسیار سریع را با استفاده از اترنت برقرار کنید، بدون شک باید به روزترین سخت افزارهای شبکه را هم خریداری نمایید. به عنوان مثال، بسیاری از دستگاه‌های SMB استفاده شده در شرکت‌ها تنها می‌توانند تا سرعت 1GbE را پشتیبانی کنند. در نظر داشته باشید که راه اندازی یک سیستم فوق سریع، برخی مشکلات امنیتی و عملکردی را هم  در شبکه به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌ها به جای استفاده از کابل‌های اترنت، به استفاده از کابل‌های فیبر روی می‌آورند.

اگر بودجه شما در حد خرید کابل‌های cat 6 نیست، ما به شما خرید کابل‌های cat 5e را پیشنهاد می‌کنیم. چرا که این کابل‌ها می‌توانند تا سرعت 1GbE را پشتیبانی کنند. اما کارشناس Peterson معتقد است استفاده از کابل‌های cat 3 در شبکه، نه تنها سرعت انتقال اطلاعات را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند مشکلات زیادی را برای شما ایجاد کند. این چالش‌ها می‌توانند نگهداری از سیستم VoIP را به یک کابوس تبدیل کنند.

۳- تامین انرژی تجهیزات VoIP

بسیاری از شرکت‌ها به شما پیشنهاد می‌کنند که برق تلفن‌های VoIP را از تجهیزات PoE مثلا سوئیچ PoE تامین نمایید. استاندارد PoE این امکان را به دستگاه‌ها می‌دهند تا بدون نیاز به برق AC، برق مورد نیاز خود را از یک دستگاه دیگر که در نزدیکی آن‌ها قرار گرفته است، تامین کنند. به عنوان مثال، برق یک تلفن VoIP می‌تواند از طریق یک کامپیوتر، یک سوییچ و یا یک روتر تامین گردد. با نگاهی به اطراف خود، می‌توانید نمونه‌های دیگری از استفاده استاندارد PoE در دستگاه‌های مختلف را مشاهده کنید. دوربین‌های مداربسته، اکسس پوینت‌های دیواری و حتی چراغ‌های LED‌ برای تامین برق مورد نیاز خود از PoE‌ استفاده می‌کنند.

استفاده از PoE از دو جهت شما را با چالش‌هایی رو به رو خواهد کرد. اول از همه شما باید دستگاه‌هایی را پیدا کنید که از این حالت اتصال پشتیبانی می‌کنند. از آنجایی که این نوع اتصالات باید به صورت مستقل بر روی هر دو دستگاه وجود داشته باشد، نیازی به نگرانی در خصوص تولید کننده دستگاه‌ها و هماهنگی اتصالات با یکدیگر وجود ندارد. اما بنا به احتیاط، بهتر است همه دستگاه‌های استفاده شده ساخت یک شرکت باشند.

نکته دوم این است که حتی در زمان‌های خالی بودن شبکه از ترافیک، جریان الکتریسیته همچنان در دستگاه جریان خواهد داشت. به همین دلیل تیم آی‌تی شرکت باید به طور مداوم این رویه را بررسی کرده و از ایجاد مشکل جلوگیری کنند. از آن جایی که استفاده از سیستم برق رسانی PoE از جانب ارائه دهندگان سرویس VoIP با استقبال بی نظیری مواجه شده است، این شرکت‌ها می‌توانند راه‌های جلوگیری از بروز هر گونه مشکل مرتبط با این قضیه را به شما توضیح دهند. اگر سوییچ اترنت دستگاه‌های موجود در شبکه از PoE پشتیبانی نمی‌کند، می‌توانید از یک PoE Injector در کنار سوییچ خود استفاده نمایید.

۴- استفاده از VLAN برای جداسازی ترافیک VoIP

اطلاعات زیادی در شبکه در حال ارسال و دریافت هستند و سعی می کنند سهم بیشتری از پهنای باند را به خود اختصاص دهند. هر صفحه وبی که کارمندان باز می کنند، هر پایگاه داده ای که برای ثبت یک رکورد جدید فراخوانی می شود، تماس هایی که در سیستم CRM ثبت می شوند و … همگی از یه زیر ساخت و کابل های شبکه مشترک استفاده می کنند. برای نرم افزارها در این شیوه مشکلی به وجود نخواهد آمد چرا که با ساز و کارهای اصلاح خطایی که دارند در صورت به مقصد نرسیدن یک بسته اطلاعاتی این مشکل را شناسایی کرده و آن را برطرف می کنند. اما در VoIP داستان به کلی متفاوت است. به مقصد نرسیدن یک بسته از ترافیک VoIP به معنای قطع و وصل شدن صدا است. به عنوان مثال، اگر مشتری در زمان شنیدن صدای شما با مشکل مواجه شود، بر روی تجربه خرید او تاثیر منفی خواهد گذاشت. راه‌های بسیار زیادی برای حل این مشکل وجود دارد که از پر طرفدارترین آن‌ها می‌توان به ایجاد VLAN اشاره کرد.

ساخت یک LAN مجازی دقیقا مانند این است که شما در درون کامپیوتر شخصی خود، یک کامپیوتر مستقل ایجاد کنید. به صورت طبیعی، بخشی از ترافیک موجود در شبکه، به اطلاعاتی بازمی‌گردد که برای مدیریت بخش‌های مختلف شبکه ضروری است. یکی از مزیت‌های سرویس VoIP این است که شما می‌توانید بدون نیاز به هزینه اضافه و تنها با استفاده از یک VLAN، مسیر انتقال چنین اطلاعاتی را جدا کرده و شانس قطع ارتباط را به حداقل برسانید. در این حال شما می‌توانید مطمئن باشید که هرگونه دخالت خارجی در شبکه ( به عنوان مثال دانلود یک فایل) بر روی کیفیت تماس صوتی و یا تصویری تاثیری نخواهد داشت. این کار همچنین مدیریت بخش‌های مختلف سیستم را ساده‌تر می‌سازد.

حال در اینجا دو سوال بسیار مهم مطرح می‌شود. سوال اول اینکه اختصاص پهنای باند به هر VLAN با چه منطقی صورت می‌پذیرد؟ سوال دوم این که آیا کاهش پهنای باند برای ترافیک ثابت شبکه، اختلالی در کارکرد شبکه به وجود نمی‌آورد؟ پاسخ به این سوالات تنها در زمانی امکان پذیر خواهد بود که شرایط به صورت واقعی پیاده سازی شده و عملکرد بخش‌های مختلف مورد بررسی قرار بگیرد. درست است که انتقال بی نقص صدا از اهمیت بالایی برخوردار است. اما شما نباید همه چیز را فدای آن بکنید. ادمین شبکه موظف است تا اپلیکیشن‌هایی که پهنای باند فراوانی در شبکه اشغال می‌کنند را پیدا کرده و شبکه را طوری طراحی کند که زیر ساخت‌های آن بتوانند بالاترین ظرفیت خود را ارائه دهند.

۵- مدیریت ترافیک بی سیم با استفاده از اکسس پوینت

استفاده از سیستم VoIP بر روی تلفن‌های همراه، طی این سال‌ها طرفداران فراوانی پیدا کرده است. چرا که علاوه بر افزایش انعطاف پذیری شبکه، می‌تواند هزینه‌های انتقال اطلاعات بر روی شبکه را نیز کاهش دهد. این انتقال اطلاعات در شبکه بیسیم با استفاده از دستگاه‌هایی رخ می‌دهد که سیگنال Wi-Fi موبایل هوشمند شما را دریافت می‌کنند. اما باید اعتراف کنیم که بسیاری از چالش‌هایی که در شبکه باسیم وجود دارند، در شبکه‌های بیسیم نیز به چشم می‌خورند.

کارشناس Peterson معتقد است که شبکه‌های بیسیم معمولی برای استفاده تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌ها طراحی شده‌اند و برای انتقال تصویر و صدا با مشکل مواجه هستند. به همین دلیل پیش از هر چیزی، باید تعداد تماس‌های همزمان در شبکه بیسیم مشخص شود. پیشنهاد کارشناس ما برای مقابله با این مشکل، استفاده از سیستم Wi-Fi با قابلیت جا به جایی اطلاعات بین اکسس پوینت‌ها است. با این روش، وقتی یکی از شبکه‌ها با load اطلاعاتی زیادی مواجه می‌شود، می‌تواند بخش از آن را در اختیار یک شبکه بیسیم دیگر قرار دهد. استفاده از چنین روشی به ادمین‌ها این اطمینان را می‌دهد که انتقال ترافیک در بستر شبکه به خوبی صورت می‌گیرد. به همین دلیل یک گوشی موبایل می‌تواند آزادانه در محیط پوشش داده شده توسط اکسس پوینت‌ها حرکت کرده همزمان به اطلاعات مورد نیازش دسترسی داشته باشد. عدم استفاده از این قابلیت (انتقال اطلاعات بین اکسس پوینت‌ها) می‌تواند مشکلات فراوانی را در سر راه ادمین‌های شبکه قرار دهد. به عنوان مثال، ساده‌ترین چالشی که در سر راه شبکه VoIP قرار می‌گیرد، مشکلات مربوط به انتقال بی‌نقص صدا خواهد بود. علاوه بر این، شبکه ممکن است در برقراری تماس هم با مشکل مواجه شده و بسته‌های تماس در داخل شبکه Drop شوند.

Peterson برای حل این قبیل مشکلات، پیشنهاد می‌کند تا سایز بسته‌هایی که در شبکه حرکت می‌کنند را کاهش داده و در عوض، اطلاعات را در یک فضای داخلی یا ابری نگهداری کنید. با این روش، اکسس پوینت‌ها می‌توانند در هر زمان به اطلاعات مورد نظر دسترسی داشته باشند.

۶- تقویت تاثیر فایروال

کارشناس Peterson معتقد است که نباید به تمام اطلاعاتی که شرکت‌های ارائه دهنده سرویس VoIP در خصوص عملکرد سیستم‌شان منتشر می‌کنند، اعتماد کرد. Peterson‌ می‌گوید همیشه نتیجه‌ای که در دنیای واقعی مشاهده می‌شود، با چیزی که در آزمایشگاه‌ها اندازه گیری شده، متفاوت است. اگر در کسب و کار شما، فردی حضور ندارد که درک درستی از تفاوت ترافیک  Media و Data داشته باشد، به شما توصیه می‌کنیم که تا با کارشناسان این امر ارتباط برقرار کرده و از آن‌ها کمک بخواهید.

اگر با دنیای کامپیوتر آشنا باشید، مطمئنا می‌دانید که منظور Peterson‌ از گفتن این حرف، این است که شما باید از یک سیستم فایروال نرم افزاری استفاده کنید. سیستم فایروال نرم افزاری می‌تواند ترافیک data داخل شبکه و بسته‌های در حال حرکت را فیلتر کند. البته به این نکته توجه کنید که این سیستم نیازمند یک طراحی دقیق است. به عبارت دیگر، شما باید بر روی شبکه فیزیکی خود، یک شبکه نرم افزاری هم قرار دهید تا به عملکرد مورد نظرتان دست پیدا کنید.

۷- انتخاب درست روتر

قبل از خرید روتر، به این نکته توجه کنید که این دستگاه‌ها حتما باید امکان مدیریت ترافیک شبکه را برای شما فراهم سازند. این ویژگی روترها، علاوه بر کاهش پیچیدگی عملیات مورد نیاز، باعث می‌شود تا کارشناسان شما زمان کمتری را برای تنظیم شبکه صرف نمایند. چرا که این قابلیت ادمین‌ها را قادر می‌سازد تا بتوانند بین شکل‌های مختلف اطلاعاتی که در شبکه جریان دارند، اولویت بندی انجام دهند.

Peterson می‌گوید که ما در بسیاری از معماری‌هایی که تا به حال پیاده سازی کردیم، فرض را بر این می‌گذاریم که در هر لحظه، از هر ۵ نفر تنها یک نفر مشغول برقراری تماس صوتی با سرعت انتقال 1Mbps است. همچنین ما فرض می‌کنیم که در یک زمان، از هر ۷ نفر، تنها یک نفر در حال برقراری تماس ویدیویی با سرعت انتقال 100Mbps است. حال تنها کافیست این اعداد را در تعداد کارکنان مجموعه خود ضرب کرده و حاصل به دست آمده را مجددا در ۵ ضرب کنید. عدد حاصل شده، حداقل میزان ترافیکی (بر پایه مگابیت بر ثانیه) که روتر باید قادر به کنترل آن باشد را نشان می‌دهد. در نظر داشته باشید که چنین محاسباتی باید برای شبکه انتقال اطلاعات بیسیم نیز صورت بپذیرد.

خوشبختانه انجام بررسی و آزمایش بر روی یک شبکه، می‌تواند کار شما را در راه اندازی یک شبکه VoIP، به شدت راحت کند. ادمین‌های شبکه پس از تنظیم اولیه شبکه، اقدام به شبیه سازی ترافیک در سیستم می‌کنند و با مشاهده نتایج و تغییر تنظیمات اولیه، سعی در بهینه سازی عملکرد شبکه دارند. به این نکته توجه کنید که شرکت‌های ارائه دهنده سرویس VoIP وظیفه دارند تا بدون دریافت هزینه اضافه، عملیات تست و مانیتور شبکه را برای شما انجام دهند. در خصوص شبکه بیسیم، شما می‌توانید با استفاده از ابزارهای کارآمد مانند Ekahau Pro مدیریت راحت‌تری بر روی شبکه انتقال اطلاعات داشته باشید.

۸- رعایت اولویت بندی اطلاعات

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، اهمیت ترافیک مرتبط با تماس‌های تلفنی از اطلاعات معمولی شبکه بیشتر است. به عنوان مثال، یک شرکت به هیچ وجه دوست ندارد تا مشتریانش در زمان ارتباط با کارشناسان فروش، به علت مشکلات فنی، تماس نامفهوم و آزاردهنده‌ای را تجربه کنند. به عبارت دیگر، شما باید از ترافیک تماس‌های صوتی خود در مقابل ترافیک برنامه‌های شبکه محافظت کنید. چرا که مشکلاتی مانند تاخیر یا نویز در خصوص ترافیک اپلیکیشن‌های شبکه در مقایسه با تماس‌های تلفنی، از اهمیت کمتری برخوردار هستند.

در قسمت‌های قبل هم اشاره کردیم که یکی از بهترین‌ راه‌های مدیریت ترافیک جاری در شبکه، استفاده از VLAN است. اما با توجه به تجهیزات شبکه همواره گزینه‌‌های دیگری نیز برای مدیریت بهتر اطلاعات شبکه VoIP وجود دارد.

سرویس کیفیت خدمات یا QoS یکی از گزینه‌های پرطرفدار ادمین‌های شبکه است. این سرویس از تمام استانداردهای شبکه تبعیت می‌کند. اما باید به این نکته توجه کرد که نحوه پیاده سازی این سرویس در شبکه‌های مختلف و سیستم‌های سخت افزاری گوناگون، متفاوت است. پس اگر به این نتیجه رسیدید که سیستم QoS می‌تواند نسبت به VLAN عملکرد بهتری را به شما ارائه دهد، باید موضوع را با تیم فنی و شرکت ارائه دهنده خدمات VoIP در میان بگذارید. به یاد داشته باشید که پیش از پیاده سازی شبکه VoIP باید از هماهنگی تمام سخت افزارها با سرویس QoS اطمینان داشته باشید.

۹- بررسی شرایط استفاده از VPN در شبکه VoIP

VoIP هم مانند هر سیستم تحت شبکه‌ای دیگری، به پروتکل‌های امنیتی نیاز دارد تا بتواند یک ارتباط ایمن را به کاربرانش ارائه دهد. یکی از مشکلاتی که در سیستم‌های VoIP وجود دارد، نحوه برقراری ارتباط بین اجزای مختلف شبکه است. این فرآیند با نام Session Initiated Protocol یا SIP شناخته می‌شود. کارشناسان امنیت شبکه، توانسته‌اند راه‌های مختلفی برای ایمن سازی فرآیند SIP پیدا کنند. اما همچنان یکی از پرطرفدارترین راهکارها برای افزایش امنیت SIP استفاده از یک شبکه مجازی خصوصی یا همان VPN است.

پیاده سازی این سیستم برای یک تماس خاص، کار چندان سختی به نظر نمی‌رسد. اما کار وقتی پیچیده می‌شود که شما قصد داشته باشید تعداد زیادی تماس تلفنی را در یک مرکز تماس مدیریت کنید. از آنجایی که استفاده از سرویس‌های VPN یکی از مهم‌ترین کارها برای بهبود شرایط امنیتی سرویس VoIP است، به شما پیشنهاد می‌کنیم پیش از خرید سرویس VoIP، با شرکت‌های ارائه دهنده خدمات VPN هم مذاکره کنید.